Bacteriën zijn organismen die alleen zichtbaar zijn onder een microscoop. Bacteriën vermenigvuldigen zich vaak snel. Ieder mens draagt bacteriën bij zich en een groot deel daarvan doet nuttig werk. De bacteriën in de darmen helpen bijvoorbeeld ons voedsel te verteren. De bacteriën op onze huid houden schadelijke indringers tegen. Soms kunnen bacteriën echter een infectie veroorzaken die leidt tot een ontsteking, zoals blaasontsteking of longontsteking.

Antibiotica zijn medicijnen die door bacteriën veroorzaakte infecties helpen genezen. Antibiotica doden de bacteriën of remmen hun groei. Het bekendste antibioticum is penicilline, het belangrijkste geneesmiddel van de twintigste eeuw. Penicilline was namelijk het eerste medicijn waarmee de mens zich kon beschermen tegen dodelijke bacteriën. Inmiddels zijn er veel soorten anti- biotica bijgekomen. Elke antibioticum werkt weer tegen andere bacteriën.

Artsen zijn terughoudend met het voorschrijven van antibiotica. Vaak kan het lichaam op eigen kracht genezen van een bacteriële infectie. Alleen als dat niet het geval is, wordt gekozen voor een antibioticum, bijvoorbeeld omdat de patiënt niet genoeg weerstand heeft. Het antibioticum doodt een groot deel van de bacteriën of remt ze in hun groei, tot het lichaam weer voldoende weerstand heeft om zelf de resterende bacteriën uit te schakelen. Antibiotica kennen ook nadelen. Het gebruik van antibiotica kan bijwerkingen geven, bijvoorbeeld diarree. Deze klachten verdwijnen meestal zodra de behandeling voorbij is. Daarnaast vernietigen antibiotica niet alleen de ziekmakende bacteriën, ze kunnen ook nuttige bacteriesoorten in een lichaam doden. Hierdoor krijgen andere ziekteverwekkers juist een kans. Maar het belang- rijkste nadeel is dat door antibioticagebruik resistente bacteriën kunnen ontstaan; bacteriën die ongevoelig zijn voor de werking van het antibioticum. Er ontstaat dan antibioticaresistentie.

Antibioticaresistentie betekent dat bepaalde bacteriën niet meer gevoelig zijn voor de werking van een of meer antibioticasoorten. Ze hebben zichzelf beschermd. Bij een infectie kunnen al vanaf het begin enkele resistente bacteriën aanwezig zijn. Door het gebruik van een antibioticum krijgen zij de kans om zich te vermenigvuldigen. Daarnaast kunnen bacteriën geleidelijk resistent worden. Dit gebeurt vooral bij herhaaldelijk of langdurig gebruik van hetzelfde type antibioticum. Ook worden bacteriën resistent als iemand niet op de juiste tijdstippen het antibioticum inneemt. Een infectie door resistente bacteriën is moeilijk te behandelen want het antibioticum kan de bacteriën niet meer doden of hun groei remmen.

De onderstaande tips helpen u om antibiotica verstandig te gebruiken. Hiermee bestrijdt u een infectie goed. En u zorgt ervoor dat antibiotica werkzaam blijven.

• Gebruik alleen antibiotica als dat volgens uw arts noodzakelijk is. Overleg dus altijd eerst met een arts, ook als u in het buitenland bent.
• Neem dagelijks de voorgeschreven hoeveelheid in en doe dat op het juiste tijdstip. Sla nooit met opzet een inname over.
• Stop een antibioticumkuur nooit op eigen initiatief. Eerder stoppen is soms mogelijk, maar overleg daarover altijd eerst met een arts.
• Gebruik geen restjes antibiotica of antibiotica van anderen. Bij elke infectie moet een arts beoordelen of een antibioticumkuur nodig is, welk antibioticum voor u geschikt is en hoe lang de kuur moet duren.

Als uw lichaam sterk genoeg is om de ziekmakende bacteriën uit te schakelen, is het niet nodig een antibioticum te gebruiken. Bovendien zijn antibiotica niet effectief bij een infectie die door een virus is veroorzaakt, zoals bij griep of verkoudheid. Of bij infecties die zijn ontstaan door schimmels of parasieten. Denk bijvoorbeeld aan zwemmerseczeem of worminfecties. In die gevallen kunnen andere medicijnen nodig zijn.

Voor meer informatie:

• het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu: www.rivm.nl/onderwerpen
• Stichting Werkgroep Antibioticabeleid, voor informatie over het antibioticabeleid in Nederland: www.swab.nl
• het Nederlands Huisartsen Genootschap, voor informatie over ziekten en hun behandeling: www.nhg.org